Av. Serdarhan Topo

İntifa hakkı, eşya hukukunun konusuna giren kişisel irtifaklardan birisidir.İntifa hakkı, başkasına ait bir eşya, hak ya da malvarlığı üzerinde belirli bir kişiye tam yararlanma imkanı sağlamakta olan bir irtifak hakkı olarak karşımıza çıkar. İntifa hakkı, zorunlu olara hak sahibine ayrılmaz bir biçimde bağlanmaktadır. Fakat birden çok kişi lehine kurulan intifa hakkının paylı ya da elbirliği halinde olması da mümkündür. Ayrıca bu hak, devredilemez ve mirasçıya geçemez.  Fakat hakkın sahibi bu hakkı bizzat kullanmak zorunda değildir; yani intifa hakkının kullanılması bir başkasına devredilebilmektedir. (TMK m.806) İlgili maddede yer alan hükme göre sözleşmede aksine bir hüküm bulunmadıkça ya da durum ve koşullardan hak sahibi tarafından şahsen kullanılması gerektiği anlaşılmıyorsa intifa hakkının kullanılması başkasına devredilebilecektir.

İntifa Hakkı Devredilebilir Mi ?

İntifa hakkının kullanılmasının devrinin mümkün olması ayni hak doğurmayacaktır. Yani hakkın sahibi, intifa konusu üzerinde bir başkası lehine ayni hak kuramayacaktır. Çünkü hak sahibinin kanunen böyle bir yetkisi mevcut değildir. İntifa hakkı sahibi olan kimse ölürse ya da hakkından vazgeçerse bu durumda üçüncü kişinin hakkı da sona erecektir. Şunu da belirtmeliyiz ki intifa hakkı, hak sahibine sadece yararlanma yetkisi sağlamaktadır. Yani malın özdeğeri yine malikte kalmaktadır. İntifa konusunun özdeğerinin uğramış olduğu zararlardan dolayı intifa hakkı sahibi sorumlu tutulacaktır. (TMK m.800) İntifa hakkının nasıl kurulacağına geçmeden önce son olarak şunu da söylemeliyiz ki intifa hakkının konusunu taşınır, taşınmaz, hak ya da malvarlığı oluşturabilmektedir. (TMK m.794)

İntifa Hakkı Nasıl Kurulur?

İntifa Hakkı Nasıl Kurulur?

İntifa hakkının kurulmasıyla alakalı ilk olarak şunu belirtmeliyiz ki bu hak devren kazanılamazi çünkü bu hakkın devri mümkün değildir. Hakkın başlıca kazanma yolu tesisen kazanma olmakla beraber aslen kazanma da söz konusu olabilmektedir. İntifa hakkının konusunun özelliğine göre hakkın kurulması değişik hükümlere tabidir. (Tesisen kazanma)

Eğer bir taşınmaz üzerinde intifa hakkı kurulmak isteniyorsa tapu kütüğüne tescil gerekli olacaktır. (TMK m.795) Taşınmaz mülkiyetinin kazanılmasına dair hükümler bir taşınmaz üzerinde intifa hakkının kurulmasında da geçerliliğini korumaktadır. Dolayısıyla hakkın kurulması için geçerli bir kazanma sebebi, malikin tescil talebi ve tescil gereklidir. Kazanma sebebi ise farklılık gösterebilmektedir. Bu sebep ölüme bağlı tasarruf olabileceği gibi bir sözleşme veya kanun da olabilir. Sözleşme ise bağışlama, alım satım benzeri ivazlı bir sözleşme olabilir. Taşınmaz üzerinde intifa hakkı kurulması için yapılan sözleşmeler resmi şekle tabi olacaktır.

Bir taşınır üzerinde intifa hakkı kurulmak isteniyorsa hak sahibi lehine fer’i zilyetlik kurulması gerekmektedir. Dolayısıyla da taşınırın intifa hakkı sahibine devri gereklidir. (TMK m.795) Taşınır mülkiyetinin kazanılmasına dair hükümler, intifa hakkının kurulmasında da geçerliliğini koruyacaktır. Haklar üzerinde intifa hakkı kurulması için ise intifa amacını taşıyan bir sözleşmenin yapılması gereklidir. Aynı zamanda yalnızca devredilebilir haklar bakımından intifa hakkı kurulması mümkündür. intifa hakkını kuracak olan sözleşme, intifa ile yükümlenecek olan hakkın devrine dair şekle tabi tutulacaktır. Tüm bunların yanı sıra şunu da belirtmeliyiz ki bir taşınmaz üzerinde intifa hakkı, olağan zamanaşımı ve olağanüstü zamanaşımı ile de kazanılabilir. Aynı şekilde taşınırlarda da intifa hakkının zamanaşımı ile kazanılması mümkündür. Fakat alacaklar bakımından zamanaşımı ile intifa hakkının kazanılması gibi bir durum kanunen söz konusu değildir.

İntifa hakkının mahkeme kararıyla da kazanılması mümkündür. bir taşınmaz üzerinde intifa hakkı kurulması borcunu doğuran geçerli bir sözleşme malik tarafından yerine getirilmediği takdirde, intifa hakkı sahibi, TMK m.795’in atfıyla TMK m.716 uyarınca mahkemeye başvurabilecektir. Mahkeme, hak sahibi lehine hüküm verdiği takdirde bu hüküm yenilik doğuran bir hüküm olacaktır. Bu halde hak sahibi tescilden evvel intifayı kazanacaktır; tescil açıklayıcı nitelik taşıyacaktır.

İntifa Hakkının Sona Ermesi Nasıl Gerçekleşir

İntifa hakkının sona ermesi çeşitli sebeplere dayanabilir. Taşınmaz üzerindeki intifa hakkının sona erme sebeplerine baktığımız zaman ilk olarak taşınmazın tamamen yok olmasını söyleyebiliriz. Aynı zamanda taşınmaz üzerindeki intifa hakkı kamulaştırma veya mahkeme kararı ile de sona erebilir. Cebri icra da intifa hakkını sona erdiren sebepler arasında yer almaktadır. Ölüm veya kişiliğin ortadan kalkmasıyla da intifa hakkı sicil dışı sona ermiş olacaktır. Gerçek kişiler açısından gaiplik kararı verilmesi ölüm ile aynı sonucu doğuracağından dolayı bu durumda da intifa hakkı sona erecektir. Bunların dışında intifa hakkı, terkin ile de sona erecektir. Terkini talep yetkisi ise intifa hakkı sahibine aittir. Geçerli bir yazılı terkin talebi olmadığı müddetçe terkin yolsuz olacağından dolayı intifa hakkı da sona ermeyecektir.

TMK m.796’ya göre bazı sebeplerin gerçekleşmesi durumunda taşınmaz maliki de intifa hakkının terkinini talep edebilmektedir. Söz konusu sebepler; sürenin dolması, hak sahibinin vazgeçmesi ve ölümdür. Terkin ile sona erme kuralı yalnızca tescil ile doğan intifalar açısından geçerlidir. Sicil dışı kazanılmış olan kanuni intifa hakkı ise sebebin ortadan kalkması ile sona erecektir. Taşınırlar ve alacaklar açısından ise şunu belirtmeliyiz ki taşınırın yok olması ya da alacağın sona ermesi halinde intifa hakkı kendiliğinden sona erecektir. Aynı zamanda eğer intifa hakkı süreye bağlı tutulmuşsa sürenin geçmesi, hak sahibinin ölmesi, hak sahibinin vazgeçmesi ya da tüzel kişinin sona ermesi de taşınır ve alacaklar üzerinde var olan intifa hakkını kendiliğinden sona erdirecektir. Son olarak şunu söylemeliyiz ki tüzel kişiler açısından intifa hakkının 100 yılı bulması, doğrudan bir sona erme sebebi olarak karşımıza çıkmaktadır.

İntifa Hakkından Feragat Edilebilinir Mi ?

İntifa hakkıyla alakalı olarak ele almamız gereken konulardan birisi de intifa hakkından feragat konusudur. İntifa hakkından feragat edilmesi mümkündür. Fakat bunun için intifa hakkı sahibinin tapu sicil müdürlüğüne başvuruda bulunarak bu haktan feragat etmek istediğini beyan etmesi gerekmektedir. Aynı zamanda bu durumda intifa hakkından feragat etmek isteyen kişi belirli oranlarda harç ödemesi yapmak durumunda kalacaktır.

Gerek intifa hakkı gerekse irtifak hakları ciddi anlamda hukuki bilgiyi gerektiren karmaşık konulardır. Özellikle bahsi geçen kavramların birbiriyle karıştırılıyor olması kişiler açısından pek çok sıkıntıya ve hatta bazen maddi kayıplara yol açmaktadır. Dolayısıyla eşya hukuku alanına giren bu konularda daha detaylı bilgi almak ve gerektiği takdirde hukuki işlem yapabilmek için mutlaka alanında uzman bir avukata danışılmalı, onun bilgi ve tecrübeleri doğrultusunda hareket edilmelidir. Aksi halde telafisi mümkün olmayan zararlarla karşılaşmak söz konusu olabilecektir.